PERSBERICHT

Informatieverslag doet meer dan 50 aanbevelingen om desinformatie tegen te gaan

De plenaire vergadering van de Senaat heeft vandaag het informatieverslag rond de bestrijding van fake news goedgekeurd. De Senaat wijst op het gevaar van desinformatie voor de werking van onze democratische instellingen. Ze formuleert daarom meer dan 50 aanbevelingen die moeten zorgen voor een effectievere strijd tegen fake news. Daarbij wordt gekozen voor een tweesporenbeleid: naast het opvoeren van de actieve bestrijding van desinformatie, focust men ook op het bewuster en weerbaarder maken van burgers, zodat ze minder vatbaar zijn voor binnenlandse én buitenlandse pogingen om onze democratie te ondergraven.

Fake news is op zich geen nieuw fenomeen. Ook in het verleden werd al vaak doelbewust verkeerde en misleidende informatie verspreid, ingegeven door politieke of economische motieven. Maar met de snelle groei van internet en sociale media gebeurt die verspreiding vandaag op een veel grotere schaal en veel sneller dan vroeger. Daarom bedreigt desinformatie meer dan vroeger onze democratische rechtsstaat. Zowel binnenlandse groepen als buitenlandse overheden proberen via desinformatie het vertrouwen in onze instellingen te ondergraven. 

Veiligheidsdiensten waarschuwen voor toenemend gevaar 

De voorbije maanden boog de Senaat zich daarom over dit thema en stelde het een informatieverslag op. Er werden acht hoorzittingen georganiseerd met binnenlandse en buitenlandse deskundigen. Ook vertegenwoordigers van de grote sociale mediabedrijven als Facebook en Google werden gehoord. Tijdens deze hoorzittingen waarschuwden de veiligheidsdiensten voor het toenemend gevaar van desinformatie voor onze democratie. 

De belangrijkste vaststellingen die uit deze hoorzittingen naar voren kwamen werden gebundeld in een uitvoerig informatieverslag. Daarbij formuleert de Senaat ook meteen 53 concrete aanbevelingen om desinformatie, zowel offline als online, zowel van binnenlandse als buitenlandse oorsprong, tegen te gaan. 

De Senaat kiest hierbij voor een tweesporenbeleid. De aanbevelingen zijn zowel gericht op het actief en rechtstreeks bestrijden van desinformatie, als het weerbaarder maken van de bevolking. Ze richten zich ook tot alle overheden in ons land, zowel regionaal als federaal, als tot de Europese Unie. 

Wat betreft het bestrijden van desinformatie is één van de belangrijkste aanbevelingen de eis om meer transparantie te krijgen rond de werking van algoritmen die sociale mediabedrijven gebruiken. Deze algoritmen bepalen welke inhoud een gebruiker te zien krijgt en welke niet. 

Meer transparantie van sociale mediabedrijven 

Uit de hoorzittingen bleek immers dat de algoritmen op sociale media de voorkeur geven aan het tonen van fake news-berichten, omdat ze vaak polariserende inhoud bevatten, die meer interactie uitlokken. Ook loopt men het gevaar dat hierdoor zogenaamde echokamers gecreëerd worden, waardoor gebruikers enkel nog bevestigd en versterkt worden in hun eigen overtuiging en niet meer geconfronteerd worden met andere meningen. De Senaat wil daarom sociale mediabedrijven ertoe dwingen meer openheid te tonen in de werking van hun algoritmen en gebruikers de kans geven zelf mee te bepalen welke inhoud men te zien krijgt, onder meer via het gebruik van onafhankelijke “middleware”-software. 

Het toekennen van kwaliteitslabels is een andere, betrouwbare manier om desinformatie tegen te gaan. Zo heeft de gebruiker de zekerheid dat het bericht voldoet aan alle eisen van onafhankelijke en waarheidsgetrouwe journalistiek. Ook wil de Senaat een “lees meer”-knop waardoor gebruikers extra, meer diverse informatie kunnen krijgen over een bepaald onderwerp. 

Verantwoordelijkheid politici en politieke partijen 

Verder hebben politici een belangrijke rol te vervullen in de strijd tegen desinformatie. Partijen en de politieke verkozenen hebben immers een maatschappelijke verantwoordelijkheid en ook de middelen om op te treden tegen desinformatie. Daarom wil de Senaat de verschillende, bestaande deontologische codes voor politieke mandatarissen aanvullen met een verbod om doelbewust desinformatie te verspreiden. Daarnaast vraagt de Senaat meer transparantie rond politieke reclame, alsook een expliciet verbod voor politieke partijen om bots of nepaccounts in te zetten. 

Tevens moeten de veiligheidsdiensten, die het beste de desinformatie kunnen bestrijden, extra financieel versterkt worden. Ook de traditionele media moet kunnen rekenen op soortgelijke steun, onder meer door de bestaande factchecking initiatieven beter op elkaar af te stemmen en te versterken. Deze zijn immers onontbeerlijk in de strijd tegen desinformatie. 

Geïnformeerde en weerbare burgers 

Andere aanbevelingen uit het informatieverslag wijzen op het belang van sensibilisering en het weerbaarder maken van burgers. Mensen van verschillende leeftijden komen in contact met desinformatie: zowel jongeren als ouderen, daarom willen vraagt de Senaat de mediawijsheid te verhogen bij de hele bevolking. Dit vertaalt zich bijvoorbeeld in het ontwikkelen van mediageletterdheid bij alle leeftijden. Het gaat hierbij over zowel het begrijpen van informatie, maar ook over het begrijpen van de mechanismen achter de verspreiding van informatie via de mediaplatformen. De digitale kloof wordt hierbij ook niet uit het oog verloren. 

Tenslotte pleit de Senaat voor een doorgedreven inzet van Artificiële Intelligentie (AI) om desinformatie sneller te detecteren, meer wetenschappelijk onderzoek en een sterkere internationale samenwerking in de strijd tegen desinformatie, onder meer binnen de Europese Unie. 

De rapporteurs van dit informatieverslag zijn naast senator en hoofdrapporteur Tom Ongena (Open Vld), de senatoren Fatima Ahallouch (PS), Karin Brouwers (CD&V), Hélène Ryckmans (Ecolo -Groen) en Maaike De Vreese (N-VA). Het informatieverslag werd goedgekeurd tijdens de plenaire vergadering van 19 november. PS, Vooruit, Ecolo-Groen, MR, Open Vld, CD&V en Cdh stemden voor, N-VA en PVDA-PTB onthielden zich en Vlaams Belang stemde tegen.

“We stellen in dit informatieverslag heel concrete maatregelen voor die echt een verschil kunnen betekenen. Zo willen we de strijd tegen desinformatie opvoeren door middel van sensibilisering: geïnformeerde burgers die zich bewust zijn van de gevaren van desinformatie zullen minder snel fake news of desinformatie verspreiden of voor waarheid aannemen. Mensen van verschillende leeftijden komen in contact met desinformatie: zowel jongeren als ouderen, daarom willen we de mediawijsheid verhogen bij de hele bevolking. Dit vertaalt zich bijvoorbeeld in het ontwikkelen van mediageletterdheid bij alle leeftijden. Het gaat hierbij over zowel het begrijpen van informatie, maar ook over het begrijpen van de mechanismen achter de verspreiding van informatie via de mediaplatformen. De digitale kloof wordt hierbij ook niet uit het oog verloren,” zegt senatrice Karin Brouwers (CD&V). 

Onderaan vindt u het document met de vaststellingen en aanbevelingen en mijn tussenkomst tijdens de plenaire zitting van de Senaat.